Rối loạn nội tiết tố nam ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe nam giới

Bài viết được tham vấn bởi dược sĩ Ngô Hoàn Vũ My.

Giới thiệu

Sự phát triển giới tính và chức năng nội tiết của nam giới là một quá trình phức tạp, quyết định sự phát triển và cấu trúc cơ bản của nam giới. Hệ thống nội tiết tố nam giới chủ yếu dựa vào một loạt các nội tiết tố quyết định, được kiểm soát bởi trục dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn, và nó ảnh hưởng đến tất cả các khía cạnh của sự phát triển và chức năng nam giới. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về hệ thống nội tiết tố nam, vai trò của từng nội tiết tố, cách sự cân bằng của chúng ảnh hưởng đến sức khỏe nam giới và tác động của tuổi lão hóa.

Hệ Thống Sinh Sản Nam Giới

Sinh Lý Học

Hệ thống sinh sản nam giới bắt đầu với sự phát triển và hoạt động của tinh hoàn và các cơ quan liên quan. Quá trình này chủ yếu được điều chỉnh bởi trục dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn. Tại vùng dưới đồi, hormone giải phóng gonadotropin (GnRH) được sản xuất và phóng thích theo kiểu xung mỗi 60 đến 120 phút. GnRH gửi tín hiệu đến tuyến yên, thúc đẩy sản xuất hai hormone quan trọng: hormone kích thích hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH).

LH và FSH có vai trò quyết định trong sự sản xuất và cân bằng của nhiều hormone giới tính, đặc biệt là testosterone, nội tiết tố nam quan trọng nhất. LH kích thích tế bào Leydig trong tinh hoàn sản xuất testosterone, trong khi FSH ảnh hưởng đến tế bào Sertoli và sự sản xuất tinh trùng. Sự cân bằng giữa các hormone này là quyết định đến sự phát triển và chức năng nam giới.

Sản Xuất Testosterone

Các tế bào Leydig, một phần của tinh hoàn, phản ứng với LH bằng cách sản sinh khoảng 5-10 mg testosterone mỗi ngày. Testosterone không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nam giới mà còn ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác của sức khỏe nam giới. Nồng độ testosterone trong huyết thanh biến đổi theo thời gian, cao nhất vào buổi sáng sớm và thấp nhất vào buổi tối. Tuy nhiên, ở người đàn ông lớn tuổi, mô hình này có thể bị rối loạn.

Testosterone được tổng hợp từ cholesterol thông qua các hợp chất trung gian, bao gồm dehydroepiandrosterone (DHEA) và androstenedione. Testosterone lưu hành chủ yếu dưới dạng liên kết với protein, với khoảng 40% gắn chặt chẽ với globulin gắn kết hormone giới tính (SHBG) và 58% liên kết lỏng lẻo với albumin. Có khoảng 2% testosterone tự do trong huyết thanh, có tác dụng sinh học. Chính testosterone tự do này chịu trách nhiệm về đặc điểm nam giới, ham muốn tình dục, khối lượng xương và cơ bắp.

Tác Dụng của Testosterone và DHT

Testosterone và dihydrotestosterone (DHT) có nhiều tác dụng chuyển hóa quan trọng:

• Kích thích sự đồng hóa protein: Testosterone giúp tăng khối lượng cơ và mật độ xương, quan trọng cho sức mạnh và cấu trúc xương.
• Sản xuất erythropoietin: Testosterone cũng kích thích thận tạo ra erythropoietin, một hormone quan trọng cho sự hình thành hồng cầu, giúp duy trì cường độ oxy trong cơ thể.
• Tác động lên tế bào gốc tủy xương: Hormone giới tính cũng điều hòa hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến tế bào gốc tủy xương.
• Tác động lên da và lông mọc: Testosterone gây ra sự thay đổi trong da, bao gồm tăng hoạt động tuyến bã, tăng trưởng lông, và tóc. Nó cũng có vai trò trong sự phát triển của tóc khu vực bàn đạp và râu.
• Tác động trên thần kinh và ham muốn tình dục: Testosterone có tác động lên hệ thần kinh, ảnh hưởng đến nhận thức, tăng ham muốn tình dục và có thể tăng độ hung hãn.

DHT, một dạng mạnh hơn của testosterone, được tạo ra từ testosterone bởi enzym 5-alpha-reductase. DHT có vai trò quan trọng trong sự phát triển của tuyến tiền liệt và gắn liên với mất tóc do nội tiết nam.

Sự Phát Triển Giới Tính và Tuổi Dậy Thì

Giai Đoạn Phôi Thai

Sự phát triển giới tính nam bắt đầu từ giai đoạn phôi thai. Một nhiễm sắc thể Y làm kích thích sự phát triển và tăng trưởng của tinh hoàn. Tinh hoàn bắt đầu sản xuất testosterone và chất ức chế ống Müller vào khoảng tuần thứ 7 của thai kỳ. DHT, được tạo ra từ testosterone, kích thích phát triển các cơ quan sinh dục ngoài của nam giới, bao gồm mào tinh hoàn, ống dẫn tinh và túi tinh.

Một phần quan trọng của giai đoạn phôi thai là sự ức chế ống Müller, làm cho chúng không thể phát triển thành cơ quan sinh dục của nữ. Điều này làm cho các cơ quan sinh dục của nam giới trở nên rõ ràng và phát triển.

Tuổi Dậy Thì

Tuổi dậy thì là giai đoạn quan trọng trong sự phát triển giới tính nam giới. Ở nam giới, tuổi dậy thì thường bắt đầu vào khoảng 9 hoặc 10 tuổi. Khi này, nồng độ GnRH, LH và FSH tăng cao lên. Sự mất nhạy cảm của vùng dưới đồi đối với tác động ức chế của hormone giới tính giảm đi, dẫn đến việc tăng sản xuất testosterone và sự phát triển của các đặc điểm giới tính nam:

• Sự phát triển của tinh hoàn và bìu: Tinh hoàn và bìu trở nên lớn hơn và phát triển trong giai đoạn này.
• Tăng chiều dài dương vật: Dương vật bắt đầu phát triển và tăng kích thước.
• Tăng khối lượng cơ và mật độ xương: Testosterone giúp tăng khối lượng cơ và cung cấp sự cố định cho cấu trúc xương.
• Lông mọc: Lông mu và lông nách bắt đầu phát triển và trở nên dày đặc hơn.
• Giọng nói trầm hơn: Tiếng nói của nam giới trở nên trầm hơn và có dấu hiệu đặc trưng của giới tính nam.

Ảnh Hưởng của Tuổi Lão Hóa

Khi nam giới lão hóa, cả hai vùng dưới đồi và tinh hoàn bắt đầu thay đổi trong cách họ sản xuất hormone. Nồng độ GnRH, LH và FSH giảm đi, và sự mất nhạy cảm của tế bào trung tâm trong trục dưới đồi đối với hormone giới tính tăng lên. Kết quả là, sản xuất testosterone giảm, và tình trạng này thường được gọi là mãn dục nam.

Các triệu chứng của mãn dục nam có thể bao gồm:

• Mất khối cơ: Do giảm khả năng tạo và duy trì khối cơ.
• Tăng lắng đọng chất béo: Mất cân bằng hormone có thể dẫn đến tăng lắng đọng mỡ thừa.
• Thiểu xương: Giảm sản xuất hormone có thể làm suy giảm mật độ xương, dẫn đến loãng xương.
• Mất ham muốn và rối loạn cương dương: Hormone giới tính nam thụ động liên quan đến ham muốn tình dục và chức năng cương dương.
• Suy giảm nhận thức: Có thể có ảnh hưởng đến trạng thái tinh thần và tầm nhìn về sức khỏe tổng thể.

Nồng độ testosterone huyết thanh giảm từ khoảng 1-2% mỗi năm sau tuổi 30. Đàn ông ở độ tuổi 70-80 có thể có nồng độ testosterone bằng khoảng một nửa đến hai phần ba so với nồng độ khi họ còn 20 tuổi. Ngoài ra, nồng độ globulin gắn kết hormone giới tính (SHBG) cũng tăng lên theo tuổi, gây ra giảm testosterone tự do và testosterone có hoạt tính sinh học. Mặc dù không phải tất cả các người đàn ông lão hóa đều trải qua tình trạng mãn dục nam, những thay đổi liên quan đến tuổi tác này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống của nam giới.

Kết Luận

Nội tiết tố nam chơi một vai trò quan trọng trong sự phát triển và chức năng nam giới. Quá trình này bắt đầu từ giai đoạn phôi thai và tiếp tục qua tuổi dậy thì, và nó tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe và tình trạng của nam giới trong suốt cuộc đời. Hiểu rõ về hệ thống nội tiết tố nam là quan trọng để duy trì sức khỏe nam giới và xác định các vấn đề liên quan đến hormone. Đối với những người đàn ông trưởng thành có triệu chứng liên quan đến suy tuyến sinh dục, liệu pháp bổ sung testosterone có thể là một lựa chọn để cải thiện chất lượng cuộc sống.